Rak prostaty

Dzisiaj chciałam napisać parę słów o nowotworze, który dotyczy mężczyzn, a mianowicie o raku prostaty.

Prostata (inaczej gruczoł krokowy, stercz) jest narządem wielkości kasztana położonym w miednicy, pomiędzy pęcherzem moczowym a odbytem.

Rak prostaty jest obecnie najczęściej diagnozowanym nowotworem u mężczyzn – jeszcze niedawno był nim rak płuc, ale ostatnie doniesienia zweryfikowały tę niechlubną konkurencję. I choć zachorowalność w Polsce na tle Europy jest niższa, to umieralność jest niestety wysoka.

PRZYCZYNY
Przyczyny rozwoju raka prostaty nie są znane, jednak wiadomo, że nowotwór ten wiąże się z wiekiem (bardzo rzadko jest rozpoznawany przed 50 rż., połowa chorych ma w momencie rozpoznania co najmniej 70 lat).
Czynnikiem ryzyka jest również obciążony wywiad rodzinny.

OBJAWY
Jak niestety wiele chorób nowotworowych, rak prostaty we wczesnym etapie rozwoju nie daje specyficznych objawów. Dopiero gdy guz powiększa się, chory może odczuwać takie objawy, jak:
- dolegliwości związane z oddawaniem moczu (częstomocz, nagłe parcie na mocz, trudności w opróżnianiu pęcherza, krwiomocz), które mogą prowadzić do zastoju moczu w pęcherzu, a następnie wodonercza i niewydolności nerek
- nowotwory zaawansowane miejscowo mogą powodować bóle podbrzusza oraz zaburzenia oddawania stolca
- zajęcie lokalnych węzłów chłonnych może prowadzić do obrzęków kończyn dolnych i genitaliów
- rak, który jest bardzo zaawansowany daje najczęściej przerzuty do kości, co może powodować dolegliwości bólowe

DIAGNOSTYKA
Badanie, jakimi wykrywany, potwierdzany i oceniany jest rak gruczołu krokowego są:
- oznaczenie stężenia swoistego antygenu sterczowego (Prostate Specific Antygen, PSA).
Przyjmuje się, że prawidłowy wynik PSA całkowitego nie powinien przekraczać 4 nanogramów na mililitr krwi (ng/ml). Jednocześnie wykazano zależność między wzrostem stężenia antygenu prostaty a wiekiem, dlatego wiek badanego ma znaczenie przy interpretacji wyników. Norma PSA całkowitego wynosi:
poniżej 40 roku życia do 1.4ng/ml
między 40. a 49. rokiem życia do 2,0 ng/ml,
między 50. a 59. rokiem życia do 3,1 ng/ml,
między 60. a 69. rokiem życia do 4,1 ng/ml,
powyżej 70 roku życia do 4,4 ng/ml.

Należy jednak podkreślić, że podwyższone stężenie tego markera występuje także w przypadku innych dolegliwości, jak zapalenie czy łagodny przerost stercza. Jednakże wartość podwyższona stanowi podstawę do dalszej diagnostyki.
- ocena gruczołu krokowego palcem przez ścianę odbytnicy, dzięki któremu lekarz może ocenić tylną część gruczołu, na której umiejscawia się większość guzów
- ultrasonografia przezbrzuszna (TAUS) oceniająca układ moczowy oraz ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS), która pozwala wykryć niepalpacyjne ogniska raka prostaty
- rezonans magnetyczny, który jest najbardziej czułym badaniem obrazowym gruczołu krokowego - W badaniu oprócz klasycznej morfologii radiologicznej ocenia się metabolizm, perfuzję tkankową oraz dyfuzję wody.
Jeśli chodzi o diagnostykę i ocenę ewentualnych przerzutów, najczęściej wykonuje się scyntygrafię kości oraz tomografię komputerową.
- podstawą rozpoznania raka gruczołu krokowego jest badanie histopatologiczne materiału uzyskanego przez biopsję (najczęściej wielomiejscowa biopsja gruboigłowa pod kontrolą TRUS).
Stopień złośliwości nowotworu określa się w skali Gleasona.

LECZENIE
Wybór metody leczenia zależy przede wszystkim od interpretacji wyników badań diagnostycznych, stopnia zaawansowania raka prostaty, charakterystyki patomorfologicznej guza, oceny stopnia stężenia markera PSA w surowicy, objawów raka prostaty, a także wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
- w przypadku nowotworów o niskim ryzyku można przyjąć postawę „aktywnego obserwowania”.
Leczenie inwazyjne w tym przypadku może nie prowadzić do wydłużenia życia, a narazić chorego na powikłania. W przypadku stwierdzenia progresji choroby podejmuje się leczenie przeciwnowotworowe.
- jeśli guz ograniczony jest do gruczołu krokowego, a spodziewany czas przeżycia chorego wynosi ponad 10 lat, stosuje się leczenie chirurgiczne – polega ono na usunięciu gruczołu krokowego z pęcherzykami nasiennymi (radykalna prostatektomia). U części chorych możliwe jest wykonanie tego zabiegu z oszczędzeniem pęczków naczyniowo-nerwowych odpowiadających za wzwód. W przypadku ryzyka u części pacjentów usuwa się także lokalne węzły chłonne.
- radioterapia (napromienianie wiązką zewnętrzną lub brachyterapia – napromieniania guza „od środka”)
- u pacjentów, u których nie jest możliwe leczenie chirurgiczne (lub nie wyrażają na nie zgody) stosuje się hormonoterapię - która polega na eliminowaniu androgenów endogennych lub blokowaniu receptorów androgenowych w komórkach raka. W takim przypadku zastosowanie hormonoterapii pozwala na opóźnienie progresji choroby, zapobiega ciężkim powikłaniom oraz łagodzi objawy towarzyszące postępującemu rakowi prostaty.

PROFILAKTYKA
Profilaktyka pierwotna w przypadku raka prostaty polega na ograniczeniu bodźców środowiskowych, a więc po prostu przejściu na zdrowszy tryb życia - ograniczeniu używek, tłuszczów zwierzęcych w posiłkach, zwiększenie aktywności fizycznej.
Jeśli chodzi o profilaktykę wtórną, czyli badania pomagające wykrywać raka prostaty – jest to wspomniane wcześniej badanie poziomu stężenia PSA, które powyżej 40 roku życia powinni wykonywać panowie z obciążonym wywiadem rodzinnym, a powyżej 50 – wszyscy, szczególnie, gdy pojawiają się problemy z oddawaniem moczu.
Podobnie jak w przypadku opisywanego przeze mnie wcześniej raka jelita grubego, badaniem profilaktycznym jest także badanie per rectum, szczególnie w uzasadnionych przypadkach. Nie jest to badanie bolesne, może być jednie nieprzyjemne, ale trwa zaledwie kilkanaście sekund i może być bardzo pomocne w ocenie prostaty.
Dzięki szybkiemu rozpoznaniu rak może być skutecznie leczony!

Na koniec zatem apel do wszystkich panów: jeśli zdmuchnęliście już na torcie urodzinowym 40 świeczek – warto sprawdzić poziom PSA choć raz!
Od kilku miesięcy możecie to zrobić w ramach programu Profilaktyka 40 +.
Pakiet ten przygotowany jest z myślą o kobietach i mężczyznach powyżej 40 roku życia, w jego skład wchodzą podstawowe badania z krwi i moczu, krew utajona w kale, pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała, BMI oraz ocena miarowości rytmu serca.
Mężczyźni w ramach tego programu mają oznaczany również poziom PSA. Więcej informacji znajdziecie tutaj: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jakie-badania-w-programie-profilaktyka-40-plus