Rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy to czwarty na świecie, a siódmy w Polsce najczęściej diagnozowany nowotwór u kobiet. Niestety u nas wciąż wysoki jest wskaźnik zgonów z powodu raka szyjki macicy, choć notuje się powolny spadek zachorowalności i umieralności. Co jest bardzo istotne i co podkreślałam już we wcześniejszym artykule – tu także ważna jest profilaktyka, gdyż w przypadku wcześnie wykrytej choroby w fazie przedinwazyjnej można wyleczyć ją w 99,9% przypadków!

PRZYCZYNY

Główną przyczyną występowania raka szyjki macicy jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który tworzy środowisko sprzyjające transformacji zdrowych komórek w kierunku nowotworowym. Zakażenie HPV jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową. Prezerwatywy nie stanowią wystarczającej przed nim ochrony, można się nim zarazić nie tylko w trakcie stosunku, ale także w kontakcie skóra do skóry. Zakażenie przebiega bezobjawowo, w większości nie prowadzi do rozwoju raka i mija samoistnie, ale w pewnym odsetku dochodzi do zakażenia przetrwałego, co może doprowadzić do zmian (dysplazji) narządu.

Innymi czynnikami ryzyka rozwoju raka szyjki macicy są:

- palenie tytoniu (zwiększa je dwukrotnie)

- infekcje narządu rodnego (chlamydioza, rzeżączka, wirus opryszczki, wirus cytomegalii)

- liczne ciąży i porody

- dieta uboga w witaminę C

- długotrwałe stosowanie środków antykoncepcyjnych

Istnieją również tzw. pośrednie czynniki ryzyka, są nimi:

- wczesny wiek inicjacji

- duża liczba partnerów seksualnych (w tym takich, którzy współżyją z wieloma osobami – zwiększa to ryzyko zakażenia HPV)

- stwierdzona wcześniej nieprawidłowość w badaniu cytologicznym

- osłabienie odporności.

OBJAWY

Rak szyjki macicy, podobnie jak inne nowotwory nie daje charakterystycznych objawów we wczesnym stadium. W późniejszych mogą to być:

- krwawienia pomiędzy miesiączkami lub po stosunku

- upławy

- ból podbrzusza i miednicy

W najbardziej zaawansowanym stadium, gdy rak nacieka okoliczne narządy mogą pojawić się:

- obrzęk nóg

- zatrzymanie moczu, bolesne parcie na mocz i stolec i pojawienie się w nich krwi

DIAGNOSTYKA

Nowotwór stwierdzany jest na podstawie wyniku badania cytologicznego oraz odchyleń w badaniu fizykalnym. Jeśli badanie ginekologiczne nie wykazuje odchyleń, ale cytologia jest nieprawidłowa, wykonuje się kolposkopię (badanie szyjki macicy przez specjalny mikroskop powiększający obraz 3-40-krotnie). Jeśli w tym badaniu podejrzewa się raka przedinwazyjnego, przeprowadzana jest biopsja.

Podstawą diagnostyki jest badanie mikroskopowe materiału z szyjki macicy.

W celu określenia stopnia zaawansowania choroby wykonuje się także inne badania, takie, jak rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową miednicy mniejszej i jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej oraz przy stwierdzeniu przerzutów – badania celowane na konkretne narządy.

LECZENIE

Leczenie nowotworu szyjki macicy uzależnione jest głównie od stopnia zaawansowania choroby, ale także od wieku pacjentki oraz jej planów rozrodczych.

We wczesnych stadiach choroby leczeniem z wyboru jest zabieg chirurgiczny (oszczędzający lub radykalny). Obecnie dąży się do wykonywania zabiegów o jak najmniejszym zasięgu, szczególnie, że stany przedrakowe dotyczą w dużej części młodych kobiet, które w przyszłości planują ciążę.

Gdy rak rozpoznany jest w stopniu zaawansowanym miejscowo, stosuje się radiochemioterapię. W przypadku przerzutów odległych wdrażane jest leczenie jest systemowe (najczęściej cisplatyna).

PROFILAKTYKA

Powstrzymanie raka szyjki macicy jest ogromnym osiągnięciem medycyny.

Profilaktyka polega na regularnym badaniom cytologicznym oraz szczepieniom ochronnym przeciwko HPV.

Cytologia polega na ocenie mikroskopowej komórek złuszczonych z części pochwowej szyjki macicy. Zabarwione i odpowiednio przygotowane do oceny preparaty komórkowe trafiają do oceny mikroskopowej. Klasyfikacja obrazów cytologicznych służąca do oceny rozmazu komórek znana jest jako system Bethesda. Czasami wynik cytologii podawany jest w starszej skali, tzw. systemie Papnicolau (klasyfikacja pięciostopniowa PAPA), jednak Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje system Bethesda, który dostarcza dokładnego opisu stwierdzonych zmian.

Klasyfikacja obrazu cytologicznego wg skali Bethesda :

F1 — wynik prawidłowy, nie stwierdza się cech śródnabłonkowej neoplazji ani raka

ASC-US — nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego (tego, który znajduje się w pochwie) o nieokreślonym znaczeniu — są one zmienione najczęściej w wyniku przewlekłego procesu zapalnego

ASC-H — nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego, w którym nie można wykluczyć zmian śródpłaskonabłonkowych dużego stopnia

LSIL — zmiana śródpłaskonabłonkowa małego stopnia, określana również jako CIN l. To najczęściej zmiana wynikająca z infekcji HPV

HSlL — zmiana śródpłaskonabłonkowa dużego stopnia, czyli dysplazja w nabłonku wielowarstwowym płaskim, oznaczana jako CIS, CIN II i CIN III. CIN III to dysplazja dużego stopnia.

Stany przedrakowe określane są jako śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy (z ang. CIN). Mogą ulegać regresji, progresji lub utrzymywać się w niezmienionej postaci, dlatego wymagają leczenia, obserwacji lub czasami poszerzenia diagnostyki o wyżej wspomnianą kolposkopię.

Regularne badania cytologiczne pozwalają wykryć zmiany przedrakowe i raka we wczesnym – uleczalnym – stadium choroby. Badania dowodzą, że 1,5- 2% rozmazów cytologicznych jest nieprawidłowych i wymaga dalszej diagnostyki.

W Polsce prowadzony jest program profilaktyki raka szyjki macicy, dzięki któremu każda kobieta w wieku 25-59 lat może raz na 3 lata wykonać bezpłatną cytologię.

Program ten jest realizowany w KAŻDEJ PORADNI POŁOŻNICZO-GINEKOLOGICZNEJ, która ma podpisaną umowę z NFZ oraz w wybranych poradniach POZ (poszczególne poradnie można sprawdzić na tej stronie: https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne)