Cukier a jama ustna

Próchnica zębów to choroba zakaźna, na która wypływają cztery czynniki: podatność, cukier, biofilm, czas. Aby rozpoczął się proces próchnicotwórczy muszą zadziałać wszystkie cztery czynniki. Wydaje się nie dużo.. jednak próchnicą jest zarażonych prawie cała populacja ludzka. Zatem w jaki sposób ograniczyć ubytki próchnicze w jamie ustnej? 

Produkty kariogenne i ich wpływ na jamę ustną.                                                                                                                                                                                                                     

Mianem żywności kariogennej określa się grupę produktów, która przyśpiesza proces próchnicotwórczy poprzez dużą ilość cukru w niej zawartej. 

Cukier przyjmowany wraz z żywnością osadza się na zębach w postaci biofilmu, jeśli nie zostanie usunięty bakterie próchnicotwórcze zaczynają przekształcać go w kwasy i rozpoczyna się proces tworzenia ubytku.

Do cukrów najłatwiej, najszybciej ulegających fermentacji zalicza się: sacharozę, glukozę, fruktozę, skrobię.
Glukoza (cukier gronowy) występuje w sokach owocowych, owocach i warzywach. W zależności od tego jak bardzo są dojrzałe, tym więcej glukozy zawierają. Cukier ten jest wykorzystywany między innymi do produkcji alkoholu, ze względu na łatwą fermentację pod wpływem działania drożdży.
Fruktoza naturalnie występuje w owocach i sokach owocowych, w przemyśle jest wykorzystywana do produkcji syropów słodzących dodawanych do wyrobów cukierniczych, ze względu na dobre właściwości (efekt wizualny, brak krystalizacji).
Sacharoza czyli biały cukier jest pozyskiwana z trzciny cukrowej i buraków. Dzięki łatwemu pozyskaniu jest wykorzystywana w całej branży spożywczej, wykorzystuje się ją do produkcji słodkości, pasztetów, jogurtów owocowych czy dżemów.
Skrobia dodawana do żywności poprawia konsystencje oraz lepkość produktów. Głównym źródłem skrobi są zboża i ich produkty, ale również produkty strączkowe.
Węglowodany pełnią wiele funkcji w organizmie;
⦁ glukoza jest jedynym źródłem energii dla mózgu, rdzenia nerwowego i erytrocytów,
⦁ stanowią materiał zapasowy wykorzystywany przez organizm przy aktywności fizycznej,
⦁ wpływają na mechanizmy odczuwania głodu i sytość w organizmie.
W zależności od wieku zapotrzebowanie na węglowodany jest inne, osoby dorosłe powinny spożywać nie mniej niż 130 gramów. Głównym źródłem węglowodanów w tym wieku winny być: pełnoziarniste produkty, warzywa i owoce, mleko i przetwory mleczne.

Wpływ na rozwój próchnicy w jamie ustnej ma również konsystencja produktów, im bardziej kleiste, przyczepiające się i pozostające długo na zębie produkty tym silniejszy potencjał próchnicotwórczy. Do produktów takich zaliczamy: owocowe gumy rozpuszczalne, karmel, cukierki typu landrynki, krakersy, chipsy. Żywność posiada niejednakowy potencjał kariogenny, który zależy od:
⦁ ilości węglowodanów w produkcie,
⦁ konsystencji produktu,
⦁ czasu w jakim zostanie usunięty z zębów.

Jak chronić się przed próchnicą?

Istotnym elementem minimalizującym ryzyko powstawania ubytków próchnicowego pochodzenia jest regularność posiłków. Posiłki jedzone co 3-4 godziny, nie doprowadzają do stanu głodu, a dzięki temu nie występuje podjadanie przekąsek między głównymi posiłkami. To regularne dostarczanie węglowodanów małymi porcjami przez cały dzień jest głównym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu próchnicy. Słodzona herbata pita przez cały czas lub cukierki podjadane między posiłkami, powodują osadzanie się cukru na zębach oraz w przestrzeniach międzyzębowych. Ślina, która wypłukuje powierzchnie zębów, wytwarza się w większych ilościach podczas żucia produktów twardych, które potrzebują więcej czasu do rozdrobnienia w jamie ustnej. Dodatkowo ślina posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz hamuje proces demineralizacji szkliwa. Istotne jest, aby nie podjadać w nocy, czyli w czasie w którym proces wytwarzania śliny nie jest tak silny jak w dzień. Ważnym aspektem jest kolejność przyjmowania produktów, zaleca się jeść żywność zawierającą cukry na początku, a następnie produkty o mniejszym potencjale kariogennym np. naturalne produkty mleczne.

Produkty z "ukrytym" cukrem w składzie.                                                                  

Wyróżnia się wiele produktów, które są uważane jako zdrowa żywność, a w rzeczywistości posiadają w składzie cukier, często pomimo braku słodkiego smaku. Jest to tak zwana żywność z „ukrytym cukrem”. Produkt, który posiada ukryty cukier to przykładowo jogurt owocowy. Mleczna przekąska, która przeciętnie posiada od 9,0 mg do 12,0mg cukru na 100g produktu w swoim składzie. Płatki śniadaniowe również posiadają w swoim składzie węglowodany, nie tylko czekoladowe ale również kukurydziane czy cynamonowe. Keczup lub inne gotowe dipy, sosy posiadają w składzie cukier. Często jest on na drugim, lub trzecim miejscu w składzie, co oznacza że jest go w produkcie bardzo dużo. Słone przekąski, które nie kojarzą się ze słodkim smakiem takie jak krakersy czy chipsy również posiadają w składzie cukier. Często jest to syrop glukozowo-fruktozowy. Średnio znajduje się w nich 7,0 g cukru na 100g produktu. Część lekarstw jest źródłem węglowodanów. Dostępne na rynku bez recepty syropy, pastylki na gardło czy suplementy witaminowe zawierają w składzie sacharozę. Dodatkowo część środków wziewnych, stosowanych przy leczeniu np. astmy również jest bogata w cukry. Przy krótkotrwałym przyjmowaniu, leki takie nie stwarzają większego ryzyka próchnicy, lecz permanentne stosowanie, wiąże się z dużym ryzkiem ubytków próchnicotwórczych.

Nieprawidłowa dieta niesie ryzyko:
⦁ chorób błony śluzowej jamy ustnej,
⦁ zaburzeń składu chemicznego śliny,
⦁ zaburzeń ilościowych śliny,
⦁ zaburzeń rozwojowych twardych tkanek zęba,
⦁ rozwoju ubytków próchnicowych.