Nowotwory skóry- czerniak

Po krótkiej przerwie wracamy do cyklu artykułów dotyczących chorób nowotworowych. Dziś temat bardzo na czasie – czerniak. Iście wakacyjna, piękna i upalna pogoda nie sprzyja myśleniu o konsekwencjach wylegiwania się na słońcu. A jednak warto o tym pamiętać i zachować kilka zasad bezpiecznego opalania się. Ale o tym później. Czerniak jest jednym z trzech typów nowotworów skóry (nie jest rakiem, gdyż nie wywodzi się z tkanki nabłonkowej). Wywodzi się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych.

Najczęstszą postacią tego nowotworu jest czerniak skóry, ale zdarzają się również czerniaki gałki ocznej czy błon śluzowych. Czerniak stanowi 5-7% nowotworów skóry. Co roku lekarze notują w Polsce ok. 2500-3000 nowych zachorowań na czerniaka. Zachorowalność i umieralność na ten typ nowotworu niestety rośnie.

PRZYCZYNY:
W rozwoju czerniaka znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe:
- obciążenie rodzinne, mutacje genetyczne
- skóra pergaminowa
- zachorowania w przeszłości
- liczne znamiona, zmiany atypowe, zmieniające wygląd
- jasna skóra, jasne lub rude włosy, niebieskie oczy, piegi
- wieloletnia, krótkotrwała, ale intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne
prowadząca do poparzenia skóry, szczególnie w młodym wieku (słońce lub solarium)
- immunosupresja

OBJAWY:
Czerniak może powstać na niezmienionej skórze, jak i w obrębie istniejącego już znamienia. We wczesnej postaci zmiana jest płaska, niesymetryczna, o nieregularnych,
poszarpanych granicach, wielobarwna. W postaci zaawansowanej często jest wypukła, może dojść do owrzodzenia i wycieku płynu krwisto-surowiczego. Objawem czerniaka może być także powiększenie węzłów chłonnych w jego okolicy.

JAKA ZMIANA POWINNA WZBUDZIĆ NASZĄ CZUJNOŚĆ?
- o nieregularnym, asymetrycznym kształcie
- o nierównej barwie, w niektórych miejscach ciemniejsza, w innych jaśniejsza
- o nierównych, poszarpanych brzegach
- o zmienionej powierzchni
- wielkości powyżej 6 mm
- taka, która swędzi

Objawy te określane są także za pomocą kryteriów ABCDE:
A – asymetria
B – brzegi poszarpane
C – czerwony, czarny, niejednolity kolor
D – duży rozmiar
E – ewolucja, czyli zmiany postępujące w znamieniu
Czerniaki łatwo jest dojrzeć na ciele nawet samemu. Dlatego bardzo ważna jest samokontrola, szczególnie w takich okresach, jak obecnie – przy bardzo intensywnemu
narażeniu na promieniowanie słoneczne. Co w sytuacji, gdy zauważymy niepokojącą zmianę?

DIAGNOSTYKA
Należy udać się do dermatologa lub onkologa. Badaniem zalecanym w diagnostyce czerniaka jest dermatoskopia lub
wideodermatoskopia. Polega ono na oglądaniu zmian skórnych dermatoskopem, czyli urządzeniem z 10-krotnym powiększeniem i dodatkowym oświetleniem, które pozwala na
ocenę głębszych struktur podejrzanej zmiany. Jest to badanie nieinwazyjne oraz bezbolesne. Badanie kontrolne wszystkich znamion powinno się wykonywać raz w roku. Podstawą rozpoznania czerniaka jest badanie histopatologiczne całej wyciętej chirurgicznie zmiany skóry. Po uzyskaniu wyniku należy wdrożyć leczenie nowotworu zgodnie zgodnie z oceną stopnia zaawansowania.

LECZENIE
Podstawą skutecznego leczenia czerniaka jest wczesne rozpoznanie i radykalne usunięcie zmiany z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa. Po usunięciu podejrzanej zmiany wykonuje się biopsję tzw. węzła wartowniczego (jednego z okolicznych węzłów chłonnych). W przypadku stwierdzenia przerzutów do węzłów następnym krokiem jest limfadenektomia
regionalna (usunięcie węzłów chłonnych). W przypadku dużego ryzyka nawrotu choroby przeprowadzane jest leczenie uzupełniające. Obecnie stosuje się z powodzeniem nowoczesne leczenie immunologiczne, z tego powodu rzadziej stosowana jest chemioterapia. Obecnie immunoterapia czerniaka jest refundowana i dostępna w ramach programów
lekowych w Polsce. Po usunięciu zmiany ważne jest zachowanie czujności onkologicznej – wykonywanie badań kontrolnych na początku co 2-3 miesiące (a gdy nie zostały usunięte węzły chłonne – nawet raz w miesiącu), później rzadziej, zgodnie ze wskazaniami onkologa. Poza tym zaleca się także wykonywanie regularnego badania RTG klatki piersiowej i USG jamy brzusznej.

PROFILAKTYKA
Należy przestrzegać kilku zasad, które pomagają zmniejszyć ryzyko zachorowania naczerniaka i inne nowotwory skóry. Są to:
- unikanie słońca w godzinach południowych (między 10 a 15)
- odpowiednie ubranie i nakrycie głowy
- kremy z odpowiednim filtrem UVA i UVB
- szczególna ochrona dzieci oraz osób starszych
- bezwzględne unikanie słońca w przypadku zażywania niektórych leków
Ważna jest również coroczna kontrola u dermatologa oraz samokontrola, szczególnie po sezonie letnim.

Na koniec chciałam wspomnieć o inicjatywie stworzonej przez Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej – Akademię Czerniaka: https://www.akademiaczerniaka.pl/ Na stronie Akademii znajduje się wyczerpująca baza wiedzy dotycząca tego rodzaju nowotworu, rady przydatne w trakcie diagnostyki i leczenia, informacje o innych rodzajach czerniaka, a także – co bardzo istotne – najważniejsze adresy ośrodków zajmujących się diagnostyką i leczeniem czerniaków.

Po powrocie z wakacyjnego wyjazdu czy po zakończonym sezonie letnim w naszym przydomowym ogródku poświęćmy chwilę przed lustrem na sprawdzenie, czy nie pojawiło
się u nas nowe, niewidziane wcześniej znamię. To chwila, a może uratować nam życie.

Źródła:
https://www.zwrotnikraka.pl/czerniak-objawy-raka-skory/
https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/nowotwory_skory/74371,czerniak