Rak jelita grubego

Rak jelita grubego jest trzecim (co do częstotliwości) nowotworem złośliwym, na który zapadają mężczyźni i drugim w przypadku kobiet. W Polsce jest drugą w kolejności przyczyną zgonów nowotworowych. Od kilku lat zachorowalność i umieralność na raka jelita grubego wzrasta – mają na to wpływ m.in. nasze nawyki żywieniowe.

Czynniki ryzyka i objawy różnią się w zależności od tego, gdzie umiejscowiony jest nowotwór (kątnica, wstępnica, poprzecznica, zstępnica lub odbytnica).

PRZYCZYNY

W większości przypadków zachorowanie na raka jelita grubego nie ma podłoża genetycznego (stanowi ono 5-15% przypadków).

Istnieje natomiast wiele czynników ryzyka:

- wiek – większość przypadków nowotworu jelita grubego występuje u pacjentów powyżej 50 roku życia

- wywiad obciążony chorobami jelit w przeszłości – wrzodziejącym zapaleniem jelita lub chorobą Leśniowskiego-Crohna

W przypadku raka jelita grubego:

- choroby takie jak: nadciśnienie, otyłość, cukrzyca, hipertriglicerydemia oraz niski HDL

- palenie tytoniu

- niska aktywność fizyczna

- wcześniejsze występowanie polipów

- dieta uboga w błonnik i wapń, a wysokokaloryczna i bogatotłuszczowa

- nadużywanie alkoholu

W przypadku raka odbytu:

- infekcja HPV

- rak szyjki macicy, pochwy lub sromu w wywiadzie

- infekcja HIV

- bierne stosunki analne

- palenie tytoniu

- przyjmowanie leków immunosupresyjnych po przeszczepie

Zwykle trudno określić, który z czynników ryzyka odegrał kluczową rolą w rozwoju choroby.

OBJAWY

Rak jelita grubego rozwija się powoli, stąd często pierwsze niespecyficzne objawy mogą być wzięte za inne problemy, np. choroby woreczka żółciowego.

W miarę rozwoju, nowotwór jelita grubego powoduje takie stany jak:

- bóle brzucha, wzdęcia

- zmiana rytmu wypróżnień, biegunki, zaparcia (często naprzemienne), zwężony stolec

- krew w lub na stolcu

- osłabienie wynikające z anemii, spadek masy ciała, brak apetytu

W przypadku raka odbytu są to:

- świeża krew na stolcu

- uczucie niepełnego wypróżnienia

- śluzowata wydzielina

- ból, świąd okolicy odbytu, uczucie ciała obcego, dyskomfort w czasie siedzenia

DIAGNOSTYKA

Diagnoza stawiana jest na podstawie badań takich jak:

- przedmiotowe badanie brzucha

- badanie per rectum przez kiszkę stolcową oraz u kobiet badanie przez pochwę w przypadku naciekania raka na jej ścianę

- badania endoskopowe ( rektoskopia, fiberosigmoidoskopia, kolonoskopia lub anoskopia, podczas których pobrany może zostać wycinek zmiany), które są podstawą rozpoznania

Dodatkowo w celu oceny stopnia zaawansowania choroby wykonuje się badania obrazowe jamy brzusznej, miednicy i klatki piersiowej.

Do badań laboratoryjnych, które są pomocne w rozpoznaniu choroby lub ewentualnej wznowy należą:

- badanie antygenu karcynoembrionalnego (CEA) we krwi (markeru nowotworowego)

- badanie obecności krwi utajonej w stolcu

Do oceny zaawansowania procesu nowotworowego raka jelita grubego stosuje się klasyfikację TNM Międzynarodowej Unii do Walki z Rakiem (UICC). System klasyfikacji TNM opiera się na 3 składowych: T – wielkości/rozległości guza pierwotnego; N – braku lub obecności oraz rozległości przerzutu do regionalnych węzłów chłonnych; M – braku lub obecności przerzutu odległego.

LECZENIE

Podstawową metodą leczenia nowotworu jelita cienkiego jest leczenie chirurgiczne.

W przypadku niewielkich zmian operacja polega na miejscowym wycięciu samego guza. Najczęściej jednak konieczne jest wycięcie guza wraz z fragmentem jelita grubego. W niektórych przypadkach konieczne jest założenie stomii. Jest to otwór w ścianie brzucha, do którego doprowadzony jest końcowy odcinek jelita i przez który stolec przedostaje się na zewnątrz, do umieszczonego nad otworem plastikowego zbiornika (worka stomijnego).

W ostatnich latach podejmowane są próby wycinania fragmentów jelita laparoskopowo, jednak nie jest to metoda przyjęta we wszystkich ośrodkach.

Poza leczeniem chirurgicznym w zależności od stopnia zaawansowania stosuje się chemio- (czasami także przed operacją – w celu zmniejszenia masy guza) oraz radioterapię (najczęściej w nowotworach odbytnicy).

PROFILAKTYKA

W przeciwieństwie do wielu chorób, na których rozwój nie mamy żadnego wpływu w przypadku raka jelita grubego są pewne działania, które możemy podjąć, aby zminimalizować ryzyko jego wystąpienia. Są to:

- regularna aktywność fizyczna

- zmniejszenie ilości tłuszczów (zwłaszcza zwierzęcych) w diecie

- regularne spożywanie warzyw i owoców

- ograniczenie podaży kalorycznej i spożycia alkoholu

Poza tym - będę jak zawsze podkreślać wagę badań profilaktycznych!

W Polsce istnieje program badań przesiewowych raka jelita grubego dla osób powyżej 50. roku życia (i młodszych z obciążonym wywiadem). W jego ramach wykonywana jest kolonoskopia.

Więcej informacji na temat programu znajdziecie na stronie:

https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/program-badan-przesiewowych-raka-jelita-grubego

Warto również wspomnieć o grupach wsparcia dla osób żyjących ze stomią. O różnych inicjatywach mających na celu polepszenie jakości życia pacjentów oraz podwyższenie poziomu świadomości społecznej można przeczytać m.in. tutaj: https://stomalife.pl/ czy http://www.polilko.pl/ .

Źródła:

http://onkologia.org.pl/nowotwory-jelita-grubego/

https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/88022,rak-jelita-grubego

https://www.zwrotnikraka.pl/objawy-raka-jelita-grubego/