Rak piersi

W krajach rozwiniętych rak złośliwy jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów (po chorobach sercowo-naczyniowych). Myślę, że warto mieć świadomość podstawowych przyczyn, objawów, a przede wszystkim – badań profilaktycznych, dzięki którym możemy wcześnie rozpoznać tę podstępną chorobę.

Najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet jest rak piersi (23% wszystkich zachorowań z powodu nowotworów złośliwych, odpowiada za 14% zgonów z tego powodu). Szacuje się, że rocznie rozpoznaje się go u 1,5 miliona kobiet, jest to najczęstszy nowotwór złośliwy wśród mieszkanek krajów wysoko cywilizowanych. W Polsce co roku stwierdza się kilkanaście tysięcy (w 2017 roku – 18 700) nowych przypadków.

PRZYCZYNY

Przyczyny rozwoju raka piersi są nieznane. Istnieje natomiast wiele czynników zwiększających ryzyko zachowania, są to:

- płeć (rak piersi występuje najczęściej u kobiet, jedno na sto nowych zachorowań dotyczy mężczyzn),

- wiek (ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, ok. 4/5 przypadków stwierdza się po menopauzie – niech jednak nie usypia to naszej czujności we wcześniejszym wieku! Wczesne wykrycie zmiany daje szansę szybszego leczenia)

- obciążenie genetyczne (rodzinne występowanie raka piersi nie było dotychczas wiązane z obciążeniem dziedzicznym, a z podobnym stylem życia, okazuje się jednak, że prawdopodobieństwo zachorowania rośnie wraz z liczbą krewnych pierwszego stopnia – matka, siostra, córka - chorych na ten typ nowotworu; związane jest to z mutacjami genów BRCA1/2, które powodują zespół wysokiej skłonności do dziedzicznego raka piersi; u kobiet z tą mutacją ryzyko wystąpienia raka piersi wynosi 80%)

- czynniki hormonalne (hormonalna antykoncepcja doustna – zwiększa ryzyko bardzo nieznacznie i terapia zastępcza)

- wczesny wiek pierwszej i późny ostatniej miesiączki (ze względu na wydłużenie narażenie tkanki gruczołowej piersi na estrogen i progesteron), późna pierwsza ciąża (urodzenie pierwszego dziecka ma wpływ na ostateczne ukształtowanie się nabłonka gruczołu mlekowego, co zmniejsza ryzyko raka piersi)

- styl życia (wpływ stylu życia na ryzyko zachorowania jest trudny do określenia, natomiast badania wskazują negatywny wpływ spożywania tłuszczy zwierzęcych oraz alkoholu)

- nadwaga, otyłość (nadmiar tkanki tłuszczowej powoduje przekształcanie się związków hormonalnych do estrogenów, które sprzyjają rozwojowi raka piersi)

- inne nowotwory w wywiadzie (rak piersi – zwiększa ryzyko wielokrotnie, inne nowotwory – rak jajnika i rak trzonu macicy)

- łagodne zmiany w piersiach (niektóre zmiany związane z atypowym rozrostem powodują wzrost ryzyka zachorowania)

- duża gęstość tkanki gruczołowej

- narażanie na duże dawki promieniowania jonizującego (np. radioterapia klatki piersiowej stosowana w leczeniu nowatorów w dzieciństwie).

OBJAWY

W początkowym stadium rak piersi przebiega najczęściej bezobjawowo. Dlatego tak ważne jest wykonywanie regularnych badań.

- najczęstszym objawem jest wyczuwalny palpacyjnie, twardy guzek

- zmiana wielkości, kształtu, obrysu piersi

- asymetria sutków, wciągnięcie lub owrzodzenie brodawki piersiowej, świąd lub pieczenie brodawki, wyciek

- wciągnięcie skóry piersi i pojawienie się w jej obrębie zmian (np. owrzodzenia), obraz „skórki pomarańczy”

- obrzęk ręki

- ból bez uchwytnej przyczyny

- powiększenie węzłów chłonnych pachowych po stronie zajętej piersi

DIAGNOSTYKA

Po zebraniu wywiadu i badaniu lekarz zleca badania mające ustalić charakter zmiany:

- mammografia, która pozwala wykryć nawet małe, kilkumilimetrowe zmiany

- USG z oceną dołów pachowych

- rezonans magnetyczny piersi (w przypadku zmian niejednoznacznych, wymagających poszerzenia diagnostyki)

- biopsja (cienkoigłowa, gruboigłowa, mamotoniczna) – pobranie fragmentu zmiany do badań mikroskopowych celem oceny jej charakteru

- pobranie wycinka chirurgicznie

- badanie komórek wydzieliny z piersi

W celu oceny zaawansowania choroby i podejrzenia przerzutów wykonuje się dodatkowo inne badania, między innymi:

- tomografię lub RTG klatki piersiowej

- tomografię jamy brzusznej

- USG jamy brzusznej

- tomografię mózgu

Czasami lekarz zleca także wykonanie scyntygrafii – oceny szkieletu pod kątem obecności przerzutów oraz badanie PET - specjalne badanie za pomocą pierwiastków promieniotwórczych w celu wykrycia w organizmie nawet bardzo małych skupień komórek raka, jednak nie jest to konieczne u każdej pacjentki.

Na podstawie powyższych badań określa się ocenę stopnia zaawansowania nowotworu wg klasyfikacji TNM opracowanej przez Międzynarodową Unię do Walki z Rakiem (T – guz pierwotny, N - ocena regionalnych węzłów chłonnych, M – przerzuty do narządów odległych). Biorąc pod uwagę poszczególne cechy, otrzymuje się stopień zaawansowania tradycyjnie posiadający numery od 0 do IV.

Typy morfologiczne raka piersi rozróżnia się natomiast według mikroskopowej klasyfikacji WHO:

- przedinwazyjne – niezagrażające przerzutami: przewodowy (DCIS), zrazikowy (LCIS)

- inwazyjny rak przewodowy – jest najczęstszą postacią raka zagrażającego przerzutami u kobiet i stanowi 65-80% wszystkich przypadków raka piersi

- naciekający rak zrazikowy

- rak Pageta

- rak zapalny

- mięsaki.

LECZENIE

Na podstawie badań histopatologicznych, oceny stopnia zaawansowania choroby, prognostyki oraz oczekiwanej odpowiedzi na określoną terapię podjęta zostaje decyzja o leczeniu.

Zaleca się, aby pacjentki, u których wykryto chorobę leczone były w ośrodkach kompleksowego leczenia raka piersi, Breast Cancer Units (w internecie można znaleźć listę placówek, które należą do BCU, według zapowiedzi Ministerstwa Zdrowia dostępność tego typu ośrodków ma być wkrótce większa).

We współczesnej onkologii coraz częściej stosuje się tzw. wielodyscyplinarne leczenie skojarzone, które obejmuje metody leczenia miejscowego (chirurgia i napromieniowanie) oraz systemowego (chemioterapia, hormonoterapia, terapia celowana molekularnie).

Podstawową metodą leczenia pozostaje leczenie chirurgiczne. W zależności od stopnia zaawansowania choroby można zastosować leczenie oszczędzające pierś (wycięcie guza z odpowiednim marginesem uzupełnione o pooperacyjną radioterapię lub brachyterapię) lub wymagające usunięcia całego gruczołu (amputacja – mastektomia, po której może być wykonana rekonstrukcja piersi). Od wielu lat leczenie chirurgiczne staje się coraz mniej agresywne, metody stosowane stają się coraz mniej inwazyjne.

Radioterapia oprócz tego, że jest stosowana jako stała część leczenia oszczędzającego, po amputacji piersi zmniejsza ilość nawrotów – znajduje zastosowanie na wszystkich etapach leczenia. Jest to jedna z podstawowych terapii, stosowana od ponad 100 lat.

W przypadku inwazyjnego raka piersi leczenie chirurgiczne ze wspomagającą radioterapią nie jest wystarczające – w celu maksymalnej poprawy rokowania i zniszczenia mikroprzerzutów, które potencjalnie mogą występować już w momencie diagnozy stosuje się leczenie systemowe, tj. chemioterapia, hormonoterapia oraz terapia celowana molekularnie.

Chemioterapia jest leczeniem polegającym na podaniu leków cytostatycznych, których zadaniem jest zniszczenie komórek nowotworowych w całym organizmie. Hormonoterapia polega na usunięciu źródeł wytwarzania estrogenów lub na zmniejszeniu ich oddziaływania na tkankę guza (gdyż rak piersi jest nowotworem, którego rozwój pobudzają estrogeny właśnie).

Terapię celowaną natomiast stosuje się w przypadkach, gdy na powierzchni guza znajduje się duża ilość receptorów HER2 lub stwierdzono mutację w obrębie genu HER2. Już od lat 90. ubiegłego wieku znane było negatywne znaczenie prognostyczne nadekspresji białka HER2 na powierzchni komórek raka piersi. Białko to jest receptorem błonowym należącym do rodziny receptorów naskórkowego czynnika wzrostu. U chorych na raka piersi z nadmierną ekspresją białka HER2 istnieją wskazania do zastosowania terapii celowanej. Dzięki wprowadzeniu do leczenia trastuzumabu – przeciwciała monoklonalnego blokującego funkcję receptora HER2, udało się istotnie poprawić rokowania chorych na HER2 dodatniego raka piersi.

Istotną częścią leczenia jest rehabilitacja, która zależy od zaawansowania choroby oraz zastosowanych terapii. Rehabilitacja obejmuje działania zapobiegawcze, m.in. profilaktykę obrzęku limfatycznego (obrzęku ręki po stronie operowanej) lub przeciwzakrzepową, zabiegi przywracające sprawność ręki. Ważnym aspektem powrotu do zdrowia po leczeniu jest również pomoc psychologiczna. Wsparcie psychiczne oprócz gabinetu psychologa czy terapeuty można uzyskać również w grupie kobiet mający podobne doświadczenia.

PROFILAKTYKA

Profilaktyka ma fundamentalne znaczenie w szybkim wykryciu i wdrożeniu leczenia nowotworu piersi.

Ważnym jej elementem jest regularne, comiesięczne samobadanie piersi, na temat którego nakręciłam osobny film:

https://youtu.be/2n-bZrYvvVs